DÜNYAYI SARAN COVİD-19 VE SOSYO-EKONOMİK ETKİLERİ
Dünya geneline yayılan ve ölümlere neden olan covid-19 virüsü insanlar arasında korku ve paniğe neden oldu. Virüsten en ağır şekilde etkilenen italya oldu. Bazı insanlar işin ciddi boyutunu görmezden gelmeye ve günlük rutinlerine devam etmeye devam ediyor. Gerekli tedbirleri almak için çaba gösteren sağlık çalışanlarının ve yetkili kurumların direktiflerine tüm insanların uyması yüksek önem arz ediyor. Özellikle konunun uzmanı olan bilim insanları, doktor ve bilirkişilerin tavsiyelerini dinleyerek bunlara harfiyen uymakta insanlık adına büyük fayda var.
Dünya'da Covid-19'un etkilerini ve getirdiği sonuçlarla ilgili yaşananları yakından takip eden sayın Tolgahan Gülyiyen, bu konuyla ilgili analizlerini, fikir ve düşüncelerini paylaştı.
SEYAHAT VE YEME İÇME SEKTÖRÜNE ETKİSİ BÜYÜK OLDU VE ULUSAL ACİL DURUM İLAN EDİLDİ.
Geçen hafta, Amerika Birleşik Devletlerinde ulusal acil durum ilan edildi. Her eyalet kendi durumlarına göre farklı önlemler ve kararlar alarak virüsle ilgili tedbir amaçlı çalışmalara başladı.
En çok hava yolu şirketleri, oteller, restoranlar ve barlar zarar görürken birçok işletme çalışmalarını yavaşlattı veya durdurdu.
İLK AŞI DENEMESİ YAPILDI
Bu arada virüsle ilgili insan üzerindeki ilk aşı denemesinin de ABD’de yapıldığı 18.Mart itibari ile medya da yer aldı.
KRİZE KARŞI ETKİLİ BİR TASARI ÜZERİNDE ÇALIŞILIYOR
Tüm bunlar yaşanırken senato bu krizle ilgili kapsayıcı önlemler için genel bir yardım tasarısı üzerinde çalışıyor. CNBC, New York Times ve Washington Posta yer alan haberlere göre ekonomik anlamda büyük kapsayıcı bir tasarı üzerinde çalışılıyor.
Bazı Haberlerde yer alan Tasarıya göre;
-İlki Nisan ayında olmak üzere 1000’er dolarlık iki çek Amerikalılar için ödeme,(Bazı haberlerde bu ödeme 1200 dolara kadar olabilir.)
-Çiftler için 2400 dolara kadar ödeme, her çocuk için 500 dolar,
-Federal vergi yükümlüsü olmayanlar için 600 dolar,
-Çalışanların vergi ödemelerini yapmaları gereken son gün olan 15 Nisan tarihinin, 15 Temmuz’a kadar uzatılması,
-Şirketlerin 15 Ekime kadar tahmini vergilerini erteleyebilmeleri, İşveren veya serbest meslek sahiplerinin bordro vergilerini geciktirebilmeleri,
-Hava yolları için 50 Milyar dolar, hava kargo taşıyıcıları için 8 Milyar Dolar ve diğer ciddi sıkıntı yaşayan işletmeler için 150 Milyar Dolar.
-Ayrıca Hükümet katkıda bulunduğu her işin kazançlarına katılma pay alma hakkına sahiptir.
-İki yıl boyunca, işletme kredisi alan bir şirkette hiçbir yönetici toplam maaş olarak 425.000 dolardan fazla para kazanamaz. Maaşı toplu sözleşmelerle belirlenmiş olan yöneticiler bu kısıtlamadan muaf tutulabilir.
-500'den az çalışanı olan her şirket küçük işletme kredisine hak kazanır. Bu kredinin sınırı ya 10 milyon dolar ya da aylık ödemelerin ortalamasıdır. İşletmeler krediyi ücretli hastalık izni, maaşlar, ipotekler, kira, kamu hizmetleri veya diğer borç yükümlülükleri dâhil olmak üzere bordro ödemek için kullanırlar.
-Tüm özel sağlık planları maliyet paylaşımı olmadan pandemi virüs testini kapsamalı ve toplum sağlığı merkezleri için fonları artırmalıdır. Ayrıca pandemi ile savaşmak için daha fazla sağlık uzmanının işe alınmasını teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
-Plan, federal öğrenci kredi ödemelerini üç aya kadar askıya alma yetkisi vermektedir.
Medya’da bazı detayları verilen bu tasarının çalışmaları devam ediyor.
DÜNYA GENELİNDE FELAKET SENARYOLARININ ANLATILDIĞI FİLMLERE BENZER SAHNELER OLUŞTU
Tüm Dünya’da felaket senaryolarının anlatıldığı film sahnelerine benzer görüntüler oluştu. Virüsün ortaya çıktığı yer olan, Çin’in Vuhan kenti olsa da; insanların en zor durumda olduğu ülke İtalya olarak göze çarpıyor. İtalya’da hayatı durduran virüs birçok ülke içinde olağan üstü önlemler alınması için farklı zorunluluklar doğurdu. Bazı ülkeler sıkıyönetim ilan ederken, birçok ülkede karantina uygulaması zorunluluk olarak göze çarpıyor. İnsanlar başta yiyecek-içecek gibi temel ihtiyaç malzemelerini alabilmek için marketlere akın etti. Tuvalet kâğıtları, eldivenler ve temizlik ürünleri market raflarında yok satıyor. Sosyal medya da ise bu durumu eleştirel mizah konusu oldu. Bu konudaki sosyal medya paylaşımları oldukça dikkat çekiyor.
Yaşanan bu korku ve panik havasının ne derecede olduğunu kavrayabilmek açısından; tek bir kişinin ilgili herhangi bir yaşam veya temizlik ürünün marketlerdeki raflardan tamamını almak istemesinden anlayabiliyoruz. Dünya genelinde birçok insan binlerce tuvalet rulosunu, binlerce yumurta ve konserveleri tek başlarına almak için birbirleri ile yarıştı. Alışveriş merkezlerinde çarpıcı görüntüler meydana geldi.
BAZI AVRUPA ÜLKELERİNDE İSE BU KRİZİ FIRSATA ÇEVİRMEK İSTEYENLER TÜREDİ
Bazı ülkelerde ise bu durumu fırsata çevirmek isteyenlerin fiyat değişiklikleri gündeme oturdu. Bu kişilerin marketlerde yok satan ve yüksek talep olan ürünlerin fiyatlarını fahiş fiyatlara çıkartmaları tepki çekti. İnsanlar bunları tartışa dursun, ilgili konudaki gelen tepkiler devletleri de fırsatçılarla ilgili harekete geçirmek zorunda bıraktı. Bazı insanlar ise sosyal medya da bu durumu büyük bir fırsattan istifade bencillik olarak nitelediklerine dair tepkilerini, bir takım haklı düşüncelerini yazılı ve görsel olarak paylaşma gereği duydu.
ŞU ANKİ VAZİYET: İNSANOĞLU CAN VE GELECEK KAYGISI İLE NE OLACAĞINI MERAK EDEREK EVLERİNDE BEKLEMEK ZORUNDA GİBİ GÖRÜLÜYOR
Dünya üzerindeki birçok insan bu durumdan maddi ve manevi olarak etkileniyor. Dünya tarihi salgın hastalıklara, doğal afetlere, savaşlara, çocuk ölümlerine, savaş mağduru olan insanlara ve hatta dahi açlıktan ölen insanlara hiç yabancı değil. Ancak ilk defa bir salgın hastalık böylesi küresel bir krizle insanları baş başa bıraktı. Yeryüzündeki bütün insanlar bu gün Covid-19 ile sınav vermeye çalışadursun, İnsanoğlu can ve gelecek kaygısı ile ne olacağını merak ediyor.
KÜRESEL SOSO-EKONOMİK BUHRAN
Dünya tarihinde bir takım ilklere neden olan virüs küresel anlamda büyük bir ekonomik buhran oluşturacağa benziyor. Dünya’da borsalar büyük kayıp yaşadı. ABD’de borsa tarihinin en sert düşüşüne neden olan Covid-19: Şubat ayında 29 bin seviyelerindeki DOW endeksini Mart ayı itibari ile allak bullak ederek, 10 bin puan birden geriletti ve 19 bin seviyelerine kadar indirdi. Ekonomistler genel bir duraklama beklediklerini ifade ediyor. Geçenlerde virüs ile ilgili yaptığı bir açıklama içinde ABD başkanı Donald J. Trump’da bu konuda benzer ifadeler kullandı.
New York borsasında işlem gören çoğu hisse senedi büyük bir gerileme yaşadı. Bu dönemde ise ilaç firması PFİZER, COVİD-19 aşısı geliştirmesi için Alman biyo-teknoloj ve hayat bilimi şirketi olan BioNTech şirketine yardım edeceğini duyurdu. Bu haberin ardından ise borsa da büyük bir çıkış yakalayan BioNTeck şirketinin hisse senetleri %58 oranında bir artış kaydetti. Borsa açılmadan önce Pfizer ise %3 oranında bir yükseliş kaydetti.
Aşı geliştirme çalışmalarına başlayacağı duyurulan Almanya merkezli şirketin kurucuları Christopher Huber, Özlem Türeci ve Ugur Sahin.
Ugur Sahin’in CEO’su olduğu şirket 2008 yılında kurulmuş, 1032 çalışanı bulunuyor. Merkezi Mainz, Rheinland-Pfalz. Tüm insanlık gibi kısa zamanda, Dünya ve İnsanlık adına faydalı çalışmalarının haberlerini almayı umuyoruz.
BİR VİRÜS NETİCESİNDE BÖYLE OLACAĞI KİMSENİN AKLINA GELEMEZDİ
İstatistiklere göre hemen hemen her 10 yılda bir ABD’de Borsa’nın duraklama veya çökmeye gittiği görülmekte. Nitekim 2010 yılında da yaşanmış olan borsa çöküşü birçok kişide, 2020 yılı için böylesi bir beklenti ve tahminler yaptırtmaktaydı. Geçmiş yıllarda olduğu gibi buna benzer bir aşağı eğilimin olacağını çok önceden bazı ekonomistler ve yatırımcılar söyletmekteydi. Ancak bu tarz bir ekonomik durumun, Dünya genelini tehdit eden bir virüs neticesinde olacağı kimsenin aklına gelemezdi.
Analizlere göre bu seferki kriz daha önce yaşanmış krizlere benzer bir durum değil gibi görünüyor. Çünkü daha öncekiler sosyal ve ekonomik anlamda yaşanmış krizler olsa da, bu durumlar genel olarak Dünya genelini yüksek derecede etkilemiyordu. Bu gün ise gelinen nokta da hem sosyal anlamda, hem ekonomik anlamda insani boyutu büyük olduğu görülen genel bir kriz söz konusu.
DÜNYA TARİHİ BELLİ DÖNEMLERDE BÖYLESİ SALGIN HASTALIKLAR VE BÜYÜK SAVAŞLAR GÖRDÜ
Dünya tarihi bu tür krizlere yabancı değil. Her dönemde belli bölgelerde böylesi benzer krizlerin olduğu görülmekte. Geçmiş tarihlere baktığımız vakit, bu ve benzer salgın hastalıklar Dünya’nın belli bölgesini her zaman tehdit etmiş. Ancak uzmanların birçoğu, “hiçbiri bu virüs kadar tehlikeli ve bulaşıcı değildi” diyor.
Dünya genelinde yakın zamanda yaşanan krizler sadece salgın hastalıklar değil. Elbette acımasız savaşlarda birçok insanın, özelliklede kadın ve çocukların ölümüne neden oluyor.
Maalesef orta doğu ve son 10 yıldır Suriye’de yaşananlar, savaşın mağdur ettikleri milyonlarca çocuk ve insanların dramatik durumları küresel anlamda Covid-19 kadar dikkat çekmemiş gibi görünüyor. Ancak insanoğlunun içinde bulunduğu tüm bu savaşlar, benzer felaketler, insani boyutu içler acısı trajediler aslında tüm Dünya insanlarının bu konuları çözmekle yükümlü olduğunu ve tüm bunların büyün Dünya insanlarını etkileyerek herkesi yakından mecburi olarak doğrudan veya dolaylı bir şekilde ilgilendirdiği bütün insanoğluna gösteriyor.
“SAVAŞTAYIZ” FRANSA BAŞKANI EMANUEL MACRON'UN İFADESİ.
Tüm Dünya’nın içinde bulunduğu bu ortam; salgın hastalıklar, savaşlar, mağdur çocuklar, aileler ve mülteciler… Aslında tüm bunlar Dünya’yı ve insanlığı dolaylı olarak doğrudan ilgilendiriyor olsa da hiç biri son dönemde karşı karşıya kaldığımız salgın hastalık Covid-19 kadar küresel bir kriz gibi genel anlamda insanoğlunu tedirgin edecek bir şekilde asla tehdit etmemişti.
Hatta Dünya savaşları haricinde insanlık tarihimizde hiçbir felaket küresel anlamda günlük yaşamda bu denli hissedilmemişti. Hiçbiri bu denli küresel çapta sosyo-ekonomik bir etki bırakarak krize neden olmamıştı. Geçenlerde yaptığı bir açıklamada Fransa Başkanı Emmanuel Macron virüsle ilgili olarak “Savaştayız” cümlesini kullandı. Belki de kendisinin bu kısa açıklaması, yukarıdaki düşünce ve ifadeleri bu manada açıklayan bir cümle olarak gösterilebilir.
DÜNYA VE İNSANLIĞIN GELECEĞİ İÇİN DAHA FAZLA, AYRINTILI BİR ŞEKİLDE HERKESİ DÜŞÜNMEYE ZORLUYOR
Aslında Covid-19, insanlara bu hayata ve Dünya’ya dair daha farklı bir bakış açısı ile bakılabileceğini gösteriyor. Yaşadığımız bu küresel salgın bazı konularda insanoğlunu kapsamlı bir düşünmeye sevk ediyor. Belki de bu hastalık, Dünya’nın geleceği, insanlığın nereye gittiği ve gelecekte nasıl bir yol izlenmesi gerektiği gibi konularda daha fazla ayrıntılı bir şekilde herkesi düşünmeye zorluyor.
Bu tarz krizlerin asıl nedenleri konusunda düşünürken, Dünyadaki eko sisteminin insanoğlu tarafından maruz bırakıldığı durumun boyutları… İnsanoğlunun Dünya’ya verdiği tahribatın ne seviyede bulunduğu, kendi elimizle işimize geldiği gibi değiştirebildiğimiz bazı çalışmaların insanlık için faydadan daha çok verdiği zararların boyutları… Küresel ısınma, İklim değişiklikleri ve bunların nedenleri gibi daha da uzayıp giden başlıca konularda gerçek manada birçok kişiyi düşündürüyor.
Yani kısacası geleceğimizi ilgilendiren ve kendi elimizle sebep olduğumuz tahribatın boyutlarını göz önüne alarak gelecekte olması ihtimal böylesi küresel felaketlerin önüne nasıl geçebiliriz konusunda yetkili uzmanların görüş ve fikirlerine kulak tıkamadan gerekli çalışmaların desteklenmesinin Dünya’nın ve insanoğlunun geleceği açısından büyük önem arz ettiğinin aşikâr olduğu anlaşılıyor. Liderlere "Savaştayız" diye açıklama yaptırtabilen bu salgın hastalıklar ile olan savaşları ve daha başka tüm savaşları yaşamaya gerek kalmadan nasıl adımlar atabilir, bunları nasıl önleyebilir, bu konularda nasıl önlemler alabilirizi herkesin düşünme zamanı gelmiş gibi görünüyor. Aksi takdirde başka bir gezegende koloni kurma çalışmalarını dahi tamamlamaya fırsatımız olmadan bütün bir insanlık küresel anlamda felaket senaryolarının yer verildiği filmlerdeki gibi yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalabilir. Bunun gibi bir sonucu Dünya tarihine bakıp içinde bulunduğumuz durumdan anlamak ve böylesi bir tahminde bulunmak asla abartı olmayacaktır.
EKONOMİK TASARIYLA İLGİLİ KAYNAKLAR:
https://www.cnbc.com/2020/03/19/coronavirus-updates-senate-republicans-to-release-relief-bill.html
https://www.washingtonpost.com/business/2020/03/17/checks-virus/
COVİD-19 AŞI GELİŞTİRMESİ İLE İLGİLİ FİRMALARIN YER ALDIĞI KAYNAK:
http://www.marketwatch.com/
TÜRK MUTFAĞI DİRİLİŞ HAREKETİ
